Ochrona na najwyższym poziomie
PROJEKT. INNOWACJE NARZĘDZIEM OCHRONY BIORÓŻNORODNOŚCI
Po co właściwie chronić przyrodę? Odpowiedź na to pytanie jest banalnie prosta. Jeśli pominiemy kwestie etyczne czy estetyczne, zostaje jeszcze czysty pragmatyzm. Nie możemy dewastować przyrody, dla własnego dobra.
Sieć zależności między poszczególnymi tworami przyrody jest tak złożona, że nigdy nie wiemy czy wypadnięcie jednego, małego ogniwa przejdzie bez echa czy też spowoduje załamanie się całego systemu współzależności.
W dniach 25-26 lipca, na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego odbyły się kolejne warsztaty terenowe, w ramach projektu „Innowacje narzędziem ochrony bioróżnorodności”. Wybór miejsca nie był podyktowany tylko występowaniem gatunków pochodzących z różnych rejonów geograficznych, na stosunkowo niewielkim obszarze. Wiele z nich należy do rzadkich i zagrożonych wyginięciem. Karkonosze to również najwyższe i największe pasmo Sudetów rozciągające się na pograniczu polsko-czeskim. To także najwyższe pasmo górskie w całym Średniogórzu Europejskim, czyli w paśmie gór i wyżyn, ciągnącym się od Francji i Belgii przez Niemcy, Czechy i Polskę, po Karpaty.
Uczestnicy warsztatów nie tylko mieli okazję zapoznać się z najcenniejszymi siedliskami łąkowymi, występującymi na terenie KPN z wszewłogą górską, ale też zwiedzić Żywy Bank Genów w Karkonoszach, przejść się po torfowiskach i wirtualnie wejść na Śnieżkę.
Zatopione w przeszłości
Położenie geograficzne i ukształtowanie masywu górskiego oraz specyficzne, chłodne i wilgotne warunki klimatyczne, w połączeniu z izolacją geograficzną sprawiły, że w Karkonoszach zachowały się tak zwane relikty polodowcowe (gatunki roślin i zwierząt, które licznie występowały w okresie zlodowacenia i przetrwały do dziś) oraz endemity, czyli gatunki nie występujące nigdzie indziej poza Karkonoszami.
Do endemitów zaliczono aż 30 gatunków, w tym dzwonek karkonoski, który znajduje się w logo Karkonoskiego Parku Narodowego.
Zielona infrastruktura, czyli Natura 2000 na pierwszym miejscu
Działalność człowieka stanowi główną przyczynę utraty różnorodności biologicznej. Jej wyznacznikiem jest przede wszystkim spadek populacji gatunków oraz degradacja i fragmentacja siedlisk przyrodniczych. Stąd pomysł na stworzenie takiego systemu, który pozwoliłby chronić całe ekosystemy oraz zapewnił łączność ekologiczną pomiędzy nimi, przenosząc jednocześnie wymierne korzyści.
Takim systemem w skali całej Europy jest sieć Natura 2000. Karkonosze zostały uznane za obszar Natura 2000, ponieważ obejmują ważne tereny dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt i charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony środowiska i bioróżnorodności Europy. Powierzchnia obszaru Natura 2000 PLC020001 Karkonosze wynosi 18 660,74 ha.
Karkonoski Bank Genów w Jagniątkowie
KBG, oprócz hodowli drzew i krzewów leśnych, prowadzi również uprawę zagrożonych gatunków roślin zielnych z terenu Karkonoskiego Parku Narodowego. W ramach odtwarzania wytypowano 41 gatunków. Zostały one objęte działaniami, polegającymi na zbiorze nasion w miejscach ich naturalnego występowania oraz próbach hodowli, na terenie szkółki w Jagniątkowie. Są to rośliny charakterystyczne dla różnych siedlisk, od muraw, łąk świeżych i konietlicowych, po torfowiska. Co ważne, wszystkie mają wspólną cechę – są to gatunki rzadkie i zagrożone wyginięciem, nie tylko w skali lokalnej, ale i w skali kraju.
Na uwagę zasługuje utworzenie sztucznego torfowiska, które zostało tak zaprojektowane, by odzwierciedla ć naturalne zbiorowiska, występu- występujące na karkonoskich torfowiskach. Dotyczy to zbiorowisk położonych w reglu górnym i w piętrze subalpejskim.
Niepylak apollo
Jest jednym z najrzadszych motyli w naszym kraju. Jeszcze w połowie XVIII w. znanych było kilkanaście stanowisk tego gatunku na obszarze Sudetów i Karpat. Niestety, z nie do końca znanych przyczyn, populacja tego pięknego motyla wyginęła.
Ostały się tylko nieliczne owady w Pieninach i Tatrach. Stąd zrodził się pomysł na odbudowę populacji niepylaka apollo w Karkonoszach. Reintrodukują zajął się Karkonoski Bank Genów w Jagniątkowie. Działania te są połączone z przywracaniem odpowiedniego stanu siedliskom, na których występował.
Co ważne, gąsienica tego motyla żywi się głównie rosnącym tam rozchodnikiem olbrzymim, choć nie gardzi innymi przedstawicielami rodziny gruboszowatych, znanych z przydomowych skalniaków.
Zachowanie i utrzymanie cennych ekosystemów łąkowych
Te półnaturalne układy ekologiczne są niezwykle cenne z punktu widzenia ochrony bioróżnorodności. Skupiają liczne gatunki roślin, ale również inne organizmy, takie jak owady, także zapylające, płazy, gady, ssaki roślinożerne, ptaki czy grzyby.
Z kompleksami łąkowymi związanych jest też wiele różnych zbiorowisk roślinnych i ekosystemów, nie tylko o charakterze trawiastym. Obrzeża łąk często mają charakter ekotonów, na których znajduje się roślinność okrajkowa, złożona z nitrofilnych, wysokich bylin.
Monika Miniewska
koordynator projektu SIR
